Ülkemizdeki Tanımlar

Ülkemizde, 2916 Sayılı Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Kanununu dayanak alan Milli Eğitim Bakanlığına bağlı Özel Eğitim Okulları Yönetmeliğinde, üstün zekâlı: “zekâ bölümü çeşitli ölçeklerde sürekli olarak 130 veya daha yukarı olan” şeklinde belirtilmiştir. Üstün Özel Yetenekli ise; “zekâ bölümü çeşitli ölçeklerde sürekli olarak 110 veya daha yukarı olup da, güzel sanatlar, teknik ve benzeri alanlarda yaşıtlarından belirli ölçüde üstün olan” şeklinde tanımlanmıştır. Ancak bu kanun yürürlükten kaldırılarak, 573 sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname 6 Haziran, 1997 tarihli ve mükerrer 23011 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe konmuş ve uygulaması ile ilgili hususlar 18 Ocak, 2000 tarihli ve mükerrer 23937 sayılı gazetede yayımlanarak yürürlüğe konan Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nde belirtilmiştir. Bu yönetmeliğin 1. kısmı olan Genel Hükümlerin 4. maddesinde yer alan tanımların “v” bendinde ise; üstün veya özel yetenek “akademik alanda ve/veya sanat alanındaki yetenekleri açısından akranlarına göre üst düzeyde performans gösterme durumudur.” şeklinde tanımlanmıştır. Daha fazla ölçüte yer veren kapsamlı tanımların yapılabilmesi için ülkemizde daha çok ve güncel çalışmaların yapılması gerekmektedir.

Üstün zekalı ve yetenekli bireylerin yaşıtlarından farklı seyreden gelişim özellikleri mevcuttur. Bu özellikleri fiziksel, kişisel, zihinsel ve sosyal-duygusal gelişim özellikleri başlıkları altında toplayabiliriz. Günlük hayatta karşımıza çıkan üstün zekâlı bireyler, aşağıda verilen özelliklerin farklı birleşimlerini sergileyeceklerdir. Örneğin, bir üstün yetenekli öğrenci matematikte başarılı olabileceği gibi, bir başkası sosyalde daha başarılı olabilir; ya da ender de rastlansa hem sosyal hem de fen alanında başarılı olabilir. Bu nedenle, aşağıda verilen özelliklerin sadece genelde görülebilecek nitelikler olduğunun, hepsinin tek bir bireyde toplanamayacağının ve her bir farklı bireyde farklı özellik birleşimlerinin görülebilineceğinin anlaşılmasında yarar vardır.

a)Fiziksel Özellikleri

Yapılan araştırmalar üstün zekalı ve yetenekli bireylerin fiziksel yapılarının ve genel sağlıklarının genelde normalin üstünde seyrettiğini göstermektedir. Ataman’ın (1974) altı-yedi yaş Türk çocukları üzerinde yaptığı araştırmaya göre, Üstün Yetenekli Kümesinin boy, ağırlık, baş anterio-posterio çap ve akciğer kapasitesi ölçümleri, Normal Altı Yetenekli Kümesindekilere göre daha yüksek bulunmuş ve aradaki farkın p< 0.05 düzeyinde anlamlı olduğu görülmüştür.

Araştırmalarda üstün zekâlı ve yeteneklilerin üstün nitelikte sinir sistemine sahip oldukları belirtilmektedir. Bu aşırı duyarlı sinir sistemi üstün çocukların normal yaşıtlarına oranla daha fazla hareketli olmalarına, bebeklik döneminde daha az uyku gereksinimi duymalarına yol açabilir. Aşırı duyarlı sinir sisteminden kaynaklı yüksek fiziki enerjiye sahip üstün çocuklar, hiperaktif çocuklarla ile karıştırılabilmektedirler. Ama arada büyük bir fark vardır; hiperaktif çocuklar istemli dikkat ve davranış denetimini gerçekleştiremezler. Oysa bu tür üstün çocuklar çok aktif olmalarına karşın, çok az hiperaktivite semptomları gösterirler: ilgilendikleri zaman dikkatlerini yoğunlaştırabilirler ve sadece zihinsel uyarıcının yetersiz olduğu durumlarda kendilerinde amaçsız hareketlilik görülebilir. Ancak hem üstün hem hiperaktif çocuklara rastlamak da mümkündür.

Üstün zekalı ve yetenekli bireylerin duyu organlarının yaşıtlarından keskin olduğunu gösteren araştırmalar da vardır. Bebeklerde bu aşırı duyusal uyarılabilirlik, battaniyelerini üstlerinden atma, giyim eşyalarındaki markalardan, altlarının ıslanmasından rahatsız olma, gürültüye yoğun tepki gösterme şeklinde ifade bulabilir. Ayrıca, bu aşırı duyarlılıkları tat alma duyularında da görülebilir. Örneğin üstün zekalı çocuklardan bazıları iki değişik fabrikanın ürettiği meyve suyu arasındaki ufak farkı hissedebilirler.

Üstün zekalı ve yetenekli çocuklarda olgunlaşma daha hızlı bir seyir gösterir. Kuvvetlidirler ve koordinasyon gerektiren faaliyetlerde tepkileri daha hızlıdır (Ataman, 1984; Hallahan & Kauffman, 1978; Whitmore, 1980).

c)Kişilik Özellikleri ;

• Bağımsız olma özellikleri gösterirler. Bu özellikleri öğrenme etkinliklerinde de görülür.
• Yüksek amaç ve ideallere sahiptirler.
• Faaliyetlerini başlatmak için bir dış kuvvete ihtiyaç duymazlar, yani içten denetimlidirler.
• Yaşamlarındaki olayları denetim altına alabileceklerine inanırlar, kaderci değildirler.
• Mükemmeliyetçi olma özelliğini gösterirler.
• Özgüvenleri yüksektir (Clark, 1997; Davis & Rimm, 1989; Hallahan & Kauffman, 1978; Leroux & Mcmillan, 1993; Parke, 1989; Rogers, 1986 ; Sisk, 1987 ve Whitmore, 1980).